پیشرفت علم پزشکی در زمینه های مختلف یکی از مهم ترین دستاوردهای قرن اخیر بوده است. کورتون ها یا داروهای کورتیکواستروئیدی، در دسته ای از داروها قرار گرفته اند که موارد مصرف زیادی در درمان بیماری ها دارند. کورتون با داشتن خاصیت ضد درد و ضد التهابی خود برای درمان بسیاری از بیماری ها موثر واقع شده است. با وجود مزایای زیادی که این دسته دارویی دارد، مصرف بیش از حد آن باعث شده است آسیب هایی به فرد مصرف کننده نیز وارد شود. در اینجا با بررسی خواص، عوارض، مزایا و اشکال دارویی کورتون سعی بر این داریم تا شما را درباره موارد مصرف و منع مصرف دارو آشنا سازیم.
کورتون
کورتون که با نام علمی کورتیکواستروئید نیز شناخته می شود، ماده ای است که در بدن ساخته می شود. به طور کلی می توان گفت این ماده نوعی چربی است که از ماده اولیه کلسترول در کبد ساخته می شود و از آنها برای ساخت هورمون در غده آدرنال بکار گرفته می شود. یکی از هورمون هایی که در بدن به طور طبیعی ساخته می شود، کورتیزول بوده که در علم پزشکی نیز به صورت مصنوعی تولید می شود. نقشی که کورتون ها در کاهش التهاب و تضعیف کردن سیستم ایمنی بدن دارد، باعث شده است پزشکان برای درمان بسیاری از بیماری ها از آنها استفاده کنند. امروزه شاهد تجویز و فروش بیش از حد داروهایی که دارای این ماده هستند در میان پزشکان و داروخانه هستیم که باعث ایجاد تاثیرات منفی در بدن فرد بیمار شده است.
انواع داروهای حاوی کورتون
یکی از محبوب ترین داروهای استروئیدی که تقریبا تمامی مردم با آن آشنایی دارند، دگزامتازون است. دگزامتازون و بتامتازون دو نوع داروی تزریقی از خانواده کورتونی است که این روزها شاهد مصرف بی رویه آن در میان مردم هستیم. برخی دیگر از داروهای این خانواده شامل هیدروکورتیزون، بودزوناید، کورتیزون، متیل پردنیزولون، تریامسینولون، پردنیزون و پردنیزولون می باشد که برای درمان بیماری های مختلف طبق دستور پزشک از آنها استفاده می شود. هر یک از این داروها طبق نظر پزشک، برای دوره خاصی تجویز می شوند. برای مثال پردنیزول یک نوع داروی کورتیکواستروئیدی قوی است که در درمان ورم مفاصل نقش مهمی دارد. در صورتی که بیمار به صورت خودسرانه مصرف هر یک از این داروها را ادامه دهد، عوارض ناشی از سوء مصرف آنها در بدن فرد با گذر زمان به آشکاری دیده خواهد شد. از داروهای استروئیدی در افشانه های مخصوص بیماری آسم و برونشیت و همچنین پمادها و قطره های مخصوص بینی و چشم نیز استفاده می شود.
مزایای کورتون
مزایای بیشماری که مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی دارد، باعث شده است پزشکان در درمان بیماری هایی از قبیل روماتیسم مفصل، بیماری های التهابی روده، لوپوس، بیماری بهجت، التهاب رگ ها، آرتریت گیجگاهی و غیره از آن استفاده کنند. این داروها سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند، از اینرو بسیار مناسب مواردی مانند پیوند کلیه و قلب هستند. این داروها برای کاهش التهاب و تورم، خارش، واکنش های آلرژیک و غیره استفاده می شوند و مزیت خود را در درمان مشکلاتی از قبیل آسم و بیماری های پوستی نیز به اثبات رسانده اند.
معایب کورتون
بدیهی است که مصرف بیش از حد هر دارویی، می تواند عوارضی ناگوار بر روی فرد بیمار داشته باشد؛ کورتون نیز از قاعده مستثنی نمی باشد. یکی از عوارض مصرف این داروها افزایش اشتها بوده که منجر به چاقی مفرط فرد بیمار می شود. داروهای استروئیدی باعث جذب سدیم در بدن شده و دفع پتاسیم را در بدن افزایش می دهند؛ این امر باعث تورم در فرد بیمار می شود. مشکلات چشمی ناشی از مصرف کورتون در بیماری هایی مثل آب مروارید و آب سیاه خود را نشان می دهد. تحلیل رفتن عضلات، بی نظمی ضربان قلب و سکته قلبی برخی دیگر از مواردی است که به دنبال مصرف طولانی مدت داروهای کورتونی ایجاد می شود. عوارضی از قبیل سردرد، عصبانیت، اختلال در خواب، رشد موهای زائد، تشنگی، اختلال در قاعدگی، افسردگی، پف کردن، آکنه، تعریق و غیره نیز از جمله عوارض متداولی است که به راحتی در افراد مصرف کننده داروهای کورتونی دیده می شود.
کورتون و پوکی استخوان
پوکی استخوان با ایجاد عارضه ای به نام استئوپروز، یکی از شایع ترین و مهمترین عوارض مصرف طولانی مدت کورتون به شمار می رود. درصد زیادی از افرادی که از این دارو به صورت طولانی استفاده می کنند، در آینده از بیماری هایی از قبیل پوکی استخوان رنج می برند. مصرف داروهای کورتونی باعث می شود که خلل و فرج موجود در بافت استخوانی بدن زیاد شده و در نتیجه تراکم استخوانی افراد کاهش پیدا کند. افرادی که در مدت زمان طولانی از داروهای استروئیدی استفاده می کنند، باید هر چند وقت یکبار سنجش تراکم استخوان را انجام دهند تا طبق دستور پزشک کارهایی برای پیشگیری از این عارضه انجام دهند. برخی از این اقدامات عبارتند از مصرف کلسیم و ویتامین دی، انجام ورزش، کاهش مصرف الکل، سیگار و غیره. در این شرایط پزشک نیز تلاش می کند تا میزان مصرف تجویزی بیمار را نیز به حداقل برساند تا احتمال بروز این عارضه تا حد ممکن کمتر شود. گاهی اوقات پزشک با توجه به بیماری مجبور به تجویز کورتون می باشد، با این حال شما باید تمام اقدامات لازم برای کاهش عوارض آن را انجام دهید.
اشکال دارویی کورتون
در دنیای داروسازی و پزشکی شاهد اشکال دارویی مختلف کورتون هستیم تا در افراد گوناگون با بیماری های مختلف مورد استفاده قرار گیرد. اولین شکل دارویی آن به شکل خوراکی یا همان قرص است. اشکال دیگر این دارو عبارتند از: تزریق وریدی، عضله ای و تزریق به صورت مستقیم به مفصل، قطره چشمی و اسپری بینی، استنشاقی و موضعی می باشد.
نحوه مصرف دارو
با توجه به نوع داروی کورتونی (بتامتازون، کورتیزون، دگزامتازون و غیره)، مصرف هر یک از آنها با توجه به قوی بودن و میزان اثربخشی آنها توسط پزشک تعیین می شود. مصرف هر یک از آنها به صورت میلی گرم بوده و با توجه به اینکه غده فوق کلیوی با گذر زمان به صورت طبیعی این ماده را ترشح می کند، دوز دارو به مرور زمان و آهسته کم می شود. کاهش مصرف تا قطع شدن کامل دوز می تواند ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد. برخی از داروهای استروئیدی به صورت مستقیم بر مفصل مورد نظر تزریق می شود و مستقیم بر ناحیه ای که دچار التهاب شده اثرگذاری می کند. این عمل باعث می شود تاثیرگذاری دارو بر نواحی دیگر بدن کمتر باشد.
در این مطلب از وبسایت دانشنامه پزشکی آریا درباره کورتون و داروهای کورتونی صحبت کردیم. جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید مطالب دسته دارو ها را مطالعه بفرمایید.