بیماری زونا نوعی بیماری ویروسی می باشد و ویروس واریسلا عامل به وجود آورنده ی این بیماری است. پس از مبتلا شدن به آبله مرغان و بهبود یافتن آن در سلول های عصبی گانگیلیون خلفی نخاعی این ویروس باقی می ماند و در صورت اشکال در سیستم عصبی یا وجود یک عامل تحریک کننده، فعال می شود که باعث ابتلا به بیماری زونا همراه با درد زیادی می شود اما دیده شده است افرادی که آبله مرغان نگرفته هم به این بیماری دچار شده اند و مدت بهبودی و درمان آن ها طولانی تر است. بیماری زونا در هر سنی رخ می دهد اما شیوع آن در افراد بالای ۵۰ سال بیشتر است. وجود تاول های کوچک در جنب عصب محیطی و امتداد آن با درد و سوزش از نشانه های این بیماری می باشد که بیشتر در پوست ناحیه ی پشت و سینه دیده می شود و همانند آبله مرغان یک بیماری مسری است.
آشنایی با بیماری زونا
همانطور که گفته شد زونا نوعی بیماری ویروسی است که با تکثیر و فعالیت مجدد ویروس های خفته در سلول های نخاعی به وجود می آید که با خارش و درد پوست قرمز شده همراه است که معمولا در ناحیه گردن، صورت، سینه و پشت همراه با تاول هایی دیده می شود.
مراحل به وجود آمدن ضایعات پوستی بیماری زونا به این صورت است:
۱– جمع شدن ضایعات قرمز رنگ روی پوست
۲– تبدیل شدن ضایعات به تاول
۳– پاره شدن تاول ها
۴– تشکیل دلمه
۵– محو شدن ضایعات
بیماری زونا با درد همراه است که با استفاده از واکسن هایی می توان به کاهش درد و درمان آن کمک کرد. همچنین پس از درمان این ویروس در بدن باقی می ماند که تهدید آمیز نیست. هنگامی که بدن فرد ضعیف شود این ویروس فعال می شود و باعث شیوع بیماری زونا می شود.
علائم و نشانه های بیماری زونا
بیماری زونا می تواند با احساس درد، سوزش، خارش، خستگی و سردرد همراه باشد که قبل از قرمز شدن پوست اتفاق می افتد و ممکن است تا یک هفته طول بکشد. بیماری زونا در امتداد عصب نخاعی و معمولا در یک طرف بدن اتفاق می افتد اما امکان این که در هر دو طرف بدن نیز دیده شود وجود دارد.
زونا به صورت جوش های قرمز رنگی بر روی پوست دیده می شود که بعد از مدتی این جوش های قرمز رنگ به تاول های پر آب تبدیل می شود که به مدت ۳ تا ۵ روز بر روی پوست باقی می ماند. سپس به مرور زمان تاول ها پاره می شوند و آب درون آنها تخلیه می شود و جای آنها زخم شده و پوست خشک می شود. بیماری زونا و فرایند های گفته شده در بالا حدود ۳ تا ۴ هفته طول می کشد.
چه کسانی در معرض خطر زونا قرار دارند؟
همانطور که گفته شده بیماری زونا در اثر فعالیت مجدد ویروس آبله مرغان ایجاد می شود. این بیماری ممکن است در تمام سنین دیده شود اما احتمال ابتلا به آن در بالای ۵۰ سالگی بیشتر است. اما عواملی نیز وجود دارد که احتمال ابتلا به بیماری زونا را بیشتر می کند که شامل موارد زیر می باشد:
- بیماری های خونی
- مننژیت
- سرطان
- دیابت
- وجود ویروس تبخال در بدن
- ایدز
- تحت درمان پرتو درمانی و شیمی درمانی
- استفاده از دارو های که باعث ضعف سیستم عصبی می شوند مانند داروهای استروئیدی و داروهای بعد از پیوند عضو
به صورت کلی تمامی بیماری هایی که باعث ضعف سیستم عصبی بدن می شود احتمال فعالیت مجدد ویروس آبله مرغان را در بدن افزایش می دهند که باعث ابتلا به زونا می شود. این بیماری معمولا در خانم های باردار اتفاق نمی افتد اما اگر با فردی که به زونا دچار است تماس داشته باشید، امکان پذیر می شود. پس برای جلوگیری از نقص جنین زدن واکسن آبله مرغان قبل از بارداری یک عامل بسیار مهم می باشد.
عوارض بیماری زونا
- وجود ویروس در عصب های داخلی و سلول های نخاعی باعث از کار افتادگی موتور عصب می شود.
- وجود این ویروس می تواند باعث ایجاد سندروم رامسی هانت شود که به اعصاب سر آسیب می رساند و باعث از کار افتادگی اعصاب صورت و فلج شدن آن می شود. این سندروم می تواند باعث از دست دادن شنوایی و یک سوم مزه زبان شود.
- وجود زخم و تاول در نزدیکی چشم باعث آسیب رساندن به آن می شود و بسار خطرناک است و ممکن است منجر به ورم ملتحمه، کراتیت و کوری شود.
- این ویروس می تواند باعث التهاب نخاعی و مغزی شود و جمجمه را آلوده کند و مشکلاتی مانند مننژیت و آنسفالیت را به دنبال داشته باشد.
- همراه داشتن زگیل و نکروز در افرادی که تاول هایشان بزرگ بوده است.
- این بیماری می تواند منجر به سرطان و کارسینوما فلسی سلولی شود.
- به علت یکسان بودن متابولیسم مادر و جنین این بیماری برای جنین بسیار خطرناک است.
درمان زونا و پیشگیری از آن
تشخیص به موقع این بیماری می تواند به کاهش درد و کمتر شدن طول درمان کمک کند. پزشک با معاینه تاول ها و قرمز شدگی های پوست و در بعضی موارد با نمونه برداری از آب درون تاول ها و بررسی آنها می تواند بیماری زونا را تشخیص دهد. درمان کلی برای زونا وجود ندارد و فقط می توان با استفاده از دارو های خوراکی و مالیدنی بر روی پوست به کاهش درد و مدت بیماری و همچنین جلوگیری از ایجاد عفونت کمک کرد. جدید ترین داروی موجود در بازار برای کمک به درمان این بیماری والاسیکلوویر می باشد.
برای درمان زونا می توان از روش های خانگی مانند استراحت کافی، استفاده از کمپرسور سرد و مرطوب برای کمتر شدن درد، استفاده از کالامین برای کتر شدن خارش پوست و دوش گرفتن با بلغور جوی دو سر، استفاده کرد. در بعضی افراد ممکن است بعد از درمان نیز احساس درد، سوزش و خارش باقی بماند که در دراز مدت بهبود می یابد. همچنین برای کاهش درد بهتر است تاول های روی پوست را دست کاری نکنید و بتعث تحریک آن ها روی پوست نشوید. این بیماری پس از گذشت چندین هفته درمان می شود و جای نگرانی برای بازگشت آن نیست. اما اگر نشانه های بیماری تا ۱۰ روز کمتر نشد باید مجددا به پزشک مراجعه کنید تا معاینات دقیق تری صورت گیرد.