هر کدام از دندان های ما به واسطه ظاهری که دارند، در عمل خوردن غذا به ما کمک می کنند. هر چه ما بزرگتر می شویم تعداد دندان ها نیز با توجه به رشد فک افزوده می شود تا در محدوده سنی خاصی دندان جدیدی رشد نکند. دندان عقل را می توان گفت تنها دندانی است که در سن بزرگسالی رشد می کند و بعضا هم مشکلاتی را برای دهان و دندان های دیگر به وجود می آورد. در ادامه بیشتر با دندان عقل و اینکه چه نکاتی را باید زمانی که این دندان رشد می کند در نظر داشت صحبت می کنیم.
دندان عقل چیست؟
شاید شما هم از جمله افرادی باشید که این عبارت را در مورد دندان عقل شنیده باشید که زمانی که فرد دندان عقلش دربیاید، عقل او کامل شده است! این موضوع به این دلیل است که دندان عقل عموما بین سن ۱۸ تا ۲۵ سالگی رشد می کند که بسته به خود فرد ممکن است زودتر و یا دیرتر هم باشد؛ و چون در سن بالایی این دندان در می آید این اصطلاح را بیان کرده اند که البته هیچگونه ریشه علمی و منطقی برای آن وجود ندارد.
دندان عقل آخرین دندان در ردیف دندان ها می باشد که در مجموع ۴ دندان، ۲ عدد در فک پایین، ۲ عدد در فک بالا، رشد می کند و در برخی افراد فقط ممکن است ۲ دندان رشد کند. چون دندان عقل در انتهای فک و در کنار دندان های آسیا قرار دارد، به آن آسیای سوم هم گفته می شود.
دلایل عدم رشد دندان عقل
همانطور که گفته شد، دندان های عقل در سنین جوانی شروع به رشد می کنند. اما در برخی از افراد این دندان ها و رشد کاملی از آنها مشاهده نشده است. برخی از افراد به دلایل موروثی، دندان های عقل آن ها رشد نمی کند و در طول زندگی خود دندان عقلی نخواهند داشت. برخی از افراد به دلیل بیماری در دوران کودکی مثلا کم خونی یا راشیتیسم، رشد استخوان های ناحیه فک و صورت کامل نشده و فضا برای رشد دندان های عقل فراهم نشده و یا به طور کامل رشد نکرده و فقط تاج آن مشخص است و به دندان عقل نهفته شناخته می شوند و به همین خاطر در ردیف دندان های دیگر به خوبی قرار نمی گیرند و مشکلاتی را برای فرد به وجود می آورند.
مشکلات ناشی از دندان های عقل
دندان های عقل به خودی خود اگر در زمان و مکان مناسب خود رشد و نمو کنند و در ردیف دندان های دیگر قرار گیرند و استخوان فک هم به اندازه کافی رشد کرده باشد که فضا را در اختیار دندان های عقل قرار دهد، برای فرد مشکل ساز نخواهد بود. اما اگر این شرایط به خوبی فراهم نشده باشد، در طولانی مدت منجر به التهاب و عفونت در ناحیه لثه خواهد شد. از طرفی اگر فضای کافی برای رشد نداشته باشد، به دندان های دیگر فشار وارد می کند و به این ترتیب شکل چیدمان دندان ها طی مرور زمان تغییر می کند که خوشایند نخواهد بود.
در برخی از موارد دیده شده است که این عدم رشد مناسب دندان های عقل منجر به بروز کیست و تومورهای خوش خیم و بدخیم شده است. از طرفی اگر دندان های عقل به خوبی رشد کرده باشند، چون در منتهی الیه ردیف دندان ها قرار دارند هنگام مسواک زدن، ممکن است کمتر به این ناحیه پرداخته شود و پوسیدگی را به همراه داشته باشد که بعضا هم دیده شده است که دندان عقل نسبت به دندان های دیگر به دلیل عدم رسیدگی مناسب پوسیده شده است. این پوسیدگی طی مرور زمان می تواند منجر به عفونت لثه و دهان شده و عوارضی مانند تورم غدد لنفاوی، گلو درد و تب و … شود؛ از این رو برای جلوگیری از مشکلات بعدی توصیه شده است تا قبل از سن ۳۰ سالگی در صورت بروز مشکل از جانب دندان های عقل، آنها را بکشید.
علائم رشد دندان های عقل و مشکلات جانبی
رشد دندان عقل همراه با علایم و نشانه هایی است که می توان با دانستن آنها این فرآیند را کنترل کرد. احتمالا وجود درد در ناحیه چشم و گوش و سر می تواند دلیلی برای رشد دندان های عقل باشد اما بیشتر نشان از آبسه کردن دندانی می باشد. اما اگر گوش درد و یا سر درد شدید و مداوم دارید احتمال زیاد دندان عقل سعی می کند که راهی برای رشد خود پیدا کند. درد در ناحیه فک یا پشت دهان، التهاب، سوزش و یا احساس فشار در ناحیه لثه در انتهای دهان، می تواند نشان از رشد دندان های عقل باشد.
راه های خانگی برای تسکین درد دندان های عقل
مسلما هر زمان که دچار بیماری می شویم بهتر است اقدام به خود درمانی نکنیم؛ زیرا به دلیل عدم اطلاع کافی ما نسبت به نوع درد و مسکنی که استفاده می کنیم، منجر به بدتر شدن اوضاع خواهد شد. اما همیشه روش هایی وجود دارد که از سوی پزشکان نیز مورد تایید هستند و برای مواقع بحرانی تا زمانی که فرد نزد دکتر برود چاره ساز خواهد بود. در مورد دردهای دندان های عقل هم می توان گفت می توان چند روش را امتحان کرد: از تکه های یخ برای بی حس کردن موضع و کاهش ورم می توانید استفاده کنید. استفاده از محلول آب نمک برای ضدعفونی کردن محیط دهان، استفاده از زنجبیل، عسل و چای لیمو به دلیل اثر ضد باکتریایی که دارند هم توصیه شده است. می توانید از دهان شویه ها و آنتی بیوتیک های شناخته شده هم استفاده نمایید و مواردی از این قبیل.
بهترین زمان برای کشیدن دندان های عقل چه موقع است؟
مهمترین نکته ای که در ابتدا باید به آن توجه کرد این است که هر دندان عقلی نیاز به کشیدن ندارد و تنها دندان هایی که به خوبی رشد نکرده باشد و نهفته باشند و یا کج باشند و برای فرد مشکل ایجاد کرده باشند نیازمند برداشته شدن هستند و اگر دندانی مشکلی برای فرد ایجاد نکند لزومی برای کشیدن آن نیست. همانطور که گفته شد این دندان بین سن ۱۸ تا ۲۵ سالگی رشد کرده و نمایان می شود و از همان ابتدا نشان خواهد داد که آیا به درستی رشد کرده یا خیر. بنابراین با مراجعه به دنداپزشک می توانید معاینه اولیه را انجام دهید و بعد از اینکه وجود مشکل محرز شد، اقدام به جراحی و کشیدن دندان کنید. پس مناسبترین زمان و سن بین این بازه زمانی که دندان های عقل رشد می کنند می باشد. اما باید این نکته را بدانید که افرادی که دچار اختلالات خونریزی هستند، کشیدن دندان های عقل، انتخاب درستی نخواهد بود و با توجه به نظر پزشک باید مدیریت لازم را داشته باشند.