گاهی اوقات ما در قفسه ی سینه خود احساس فشار و درد ناگهانی می کنیم. بیشتر افراد در مواجهه با این درد دچار ترس شده و به پزشک مراجعه می کنند و پزشک نیز برای ریشه یابی مسئله فرد را به قسمت الکتروکاردیوگرام می فرستد تا علت درد مشخص شود. در این مقاله ما شما را با نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام آشنا می کنیم.
الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب
الکتروکاردیوگرام یا ECG منحنی ای از فعالیت قلب است که به وسیله دستگاهی به نام الکتروکاردیوگراف ثبت می شود. این دستگاه الکترودهایی دارد که بر روی قسمت های مشخصی از پوست نصب شده و ضربان های قلب را دریافت و روی کاغذ مخصوص چاپ می کند. این منحنی از سه موج تشکیل شده است. این سه موج عبارتند از: موج T، موج P و موج .QRSالکتروکاردیوگرام از سال ۱۹۰۱ تا اکنون به عنوان مهم ترین وسیله برای تشخیص بیماری های قلبی شناخته و باقی مانده است و با آن تشخیص و درمان بیماران قلبی آسان شده است.
الکتروکاردیوگرام برای تشخیص سکته های قلبی، علل تنگی نفس، اختلالات قلبی و غیرقلبی، گرفتگی در عروق کرونر، و… استفاده می شود. به علت اینکه قلب یک ماهیچه است و انقباض تمام ماهیچه های بدن در اثر یک تغییر الکتریکی به نام دپولاریزاسیون ایجاد می شود، اگر الکترودهایی بر روی بعضی از قسمتهای پوست بچسبانیم این انقباضات قابل ثبت هستند.
نحوه کار کرد الکتروکاردیوگرام
از این دستگاه ۱۰ سیم خارج می شود که ۴ سیم آن به پاها و دست ها و ۶ سیم دیگر به جلوی قفسه سینه با کمک باد کش های سر آن که به ژل لوبریکانت آغشته اند متصل می شوند. سیم های روی دست و پا نیز با الکترودهای فلزی کوچکی به این مناطق اتصال می یابند. سیگنال های الکتریکی از طریق این سیم ها به دستگاه نوار قلب منتقل و این دستگاه آنها را به صورت امواج بر روی کاغذ مخصوص چاپ می کند. الکتروکاردیوگرام در بررسی دردهای سینه و سکته های قلبی بسیار با اهمیت است و به عنوان اولین اقدام برای افراد با مشکلات قلبی تجویز می شود. گرفتن نوار قلب در دوران بارداری و نوزادی هیچگونه ضرری ندارد. زیرا به هیچ عنوان برقی به از بدن بیمار عبور نمی کند. در الکتروکاردیوگرام استاندارد به صورت اتوماتیک یا دستی ۱۲ نوع مختلف نوار گرفته می شود. ۶ نوار اول ثبت امواج سیم های دست و پا را به عهده دارند و ۶ نوار بعدی مربوط به ثبت امواج سیم های جلوی قلب است. همچنین یک نوار بلندتر هم گرفته می شود که ضربان فلب در طول زمان را نشان می دهد.
کاربرد الکتروکاردیوگرام
نوار قلب کاربرد بسیار زیادی دارد اما مهم ترین و بیشترین استفاده ای که از آن می شود در بررسی بیماری های قلبی مانند آنژین صدری و سکته قلبی است. در این گونه بیماری ها در ثبت نوار قلب دچار تغییرات خاصی شده که هر تغییر نشان دهنده نوعی خاص از بیماری و البته شدت آن است. در بعضی از افراد که قسمتی یا همه قلب آنها بزرگ شده باشد نیز الکتروکاردیوگرام کاربرد دارد. البته قابل ذکر است که تشخیص بعضی از بیماری ها تنها با نوار قلب میسر می شود مانند بیماری آرتیمی یا بی نظمی در ضربان قلب که بدون گرفتن نوار قلب از بیمار تشخیص بیماری تقریبا غیر ممکن است. نوار قلب یک نوع بررسی الکتریکی قلب است. برای همین می تواند اختلالات عضلانی و همینطور هدایتی قلب را به بهترین صورت نشان دهد.
بعضی از بیماری ها تاثیر مستقیم بر روی نوار قلب دارد برای همین از آن برای بررسی وضعیت و سلامت کلی بدن نیز کمک گرفت. مثلا میزان پتاسیم خون تاثیر بسیار زیادی در ثبت این امواج دارد و تغییرات واضحی را روی نوار نشان می دهد که می تواند مفید باشد. از طرفی نیز بیماری های ریوی و مسمومیت های دارویی و حتی سکته های مغزی هم بر روی این نوار تغییراتی را ایجاد می کنند که البته تشخیص آنها بر عهده پزشک است. البته این استفاده از این دستگاه هم محدودیت دارد به صرف نشان دادن بعضی از تغییرات بر روی آن نمی توان به آن اعتماد کرد و باید حتما از روش های دیگر مانند آزمایش و معاینه نیز کمک گرفت.
تفاوت های دستگاه الکتروکاردیوگرام یک کاناله و چند کاناله
با پیشرفت تکنولوژی در تمامی عرصه ها و مخصوصا پزشکی هر ساله دستگاه های جدید و کاربردی تر نسبت به مدل قدیمی توسط افراد متخصص در این امور اختراع و مورد استفاده قرار می گیرد. درمورد دستگاه الکتروکاردیوگرام نیز این قاعده وجود دارد و انواع مختلفی از آن با کاربرد بهتر و مفیدتر وجود دارد. این دستگاه می تواند یک کاناله یا چند کاناله باشد که البته استفاده از چند کاناله ی آن مزیت بیشتری نسبت به یک کاناله دارد. الکتروکاردیوگرام های چند کاناله، سیگنال ها را از دو لید و یا حتی بیشتر به صورت همزمان ثبت می کند و اکثر مواقع به جای یک کاناله استفاده می شود. این دستگاه های چند کاناله باعث ساده تر شدن و سرعت در تفسیر سیگنال های ثبت شده می کند و این دقت و سرعت ناشی از امکان مقایسه لیدهای ثبت شده در همان ضربان قلب است. برای همین دقت در تشخیص بیماری در استفاده از دستگاه چند کاناله بیشتر و در نتیجه در روند بهبود بیماری نیز بسیار موثر است. برای مثال در یک ضربان غیر طبیعی که دارای دو یا چندین لید به صورت همزمان است می تواند یک آرتیفکت باشد و لیدها بدون تغییر می ماند.
دستگاه نوار قلب چند کاناله در صورت اتوماتک بودن تمام ۱۲ لید را فقط در حدود ۱۲ ثانیه ثبت می کند که از این نظر نیز نسبت به یک کاناله دارای مزیت صرفه جویی در زمان است.
نکات ایمنی در هنگام استفاده از دستگاه الکتروکاردیوگرام
اگر چه در این دستگاه از هیچ گونه جریان الکتریکی برای گرفتن نوار قلب استفاده نمی شود اما به کارگیری نکات ایمنی در هنگام استفاده به شما این اطمینان را می دهد که نوار گرفته شده کاملا اصولی و با دقت بالا انجام شده است. برای همین باید یک سری از نکات حتما رعایت شود.
۱-بهتر است فرد در یک اتاق مجزا و بدون دسترسی باشد.
۲-بیمار نباید غذای سنگین خورده باشد.
۳-اتاق باید گرم باشد تا فرد دچار لرزش نشود. لرزش بدن بر روی نوار تاثیر منفی داشته و پارازیت ایجاد می کند.
۴-بهتر است موهای سینه کوتاه شود تا مانع ثبت امواج نشود.
۵-فرد بیمار باید کلیه ی وسایل فلزی از قبیل ساعت وکمربند یا سوئیچ ماشین را از خود دور کند. این وسایل فلزی باعث ایجاد اختلال در ثبت امواج و در نتیجه اختلال در تشخیص می شود.